Het Psychodiagnostisch Proces

Soms merken we dat er een aantal dingen niet goed lopen in het dagelijkse leven. Het kan zijn dat je meer moeite hebt om jezelf aan te passen, dat het op school niet goed lukt om je te concentreren, dat je paniekaanvallen hebt, … De volgende vragen kunnen bij je opkomen: “ben ik gek aan het worden,” “wat is er aan de hand met mij,” “waarom reageer ik anders dan de anderen?”

Een deel van het antwoord van wat er kan bereikt worden met psychotherapie, zit vervat binnen het weten waar bepaald gedrag, gedachten en gevoelens vandaan komt. Daarom is een correct diagnostisch proces van uiterst belang.

Valkuilen binnen het diagnostisch proces

Een correcte diagnostiek uitvoeren is een proces. Binnen de psychologie en psychiatrie is het onmogelijk om een diagnose van de éne op de andere dag te stellen. De implicaties en gevolgen van een verkeerde diagnose, kunnen immens zijn. Het is de persoonlijke verantwoordelijkheid van de diagnosticus (psycholoog of psychiater) om een grondige analyse vooraf te laten gaan aan het stellen van een diagnose.

Oplossingsgericht werken

Diagnostiek om de diagnostiek heeft geen zin. Een diagnose stellen kan enkel zinvol zijn als we op zoek zijn naar bepaalde oplossingen voor zaken die moeilijk lopen in het leven.

Bij het diagnostisch proces is een intakefase altijd de eerste stap. Binnen de intakefase, gaat de psycholoog met jou bekijken wat er op dit moment niet goed loopt in je leven. Deden deze moeilijkheden zich al eerder voor? Wanneer zijn de problemen gestart? Waren er op dat moment andere zaken in je leven die hiermee samenhangen? Hoe zijn de problemen geëvolueerd tot op heden? Welke impact hebben ze op het dagelijks functioneren en welke invloed oefenen ze uit op de omgeving? Zijn er nog andere zaken die niet goed lopen? Wat heb je al geprobeerd tot hiertoe? Wat zijn mogelijke oplossingen en coping strategieën? Wat loopt er wel goed? Wat zou je graag willen bereiken. Wat zijn je verwachtingen, …

Al deze vragen kunnen besproken worden binnen de intakefase. De intakefase kan bestaan uit één of meerdere gesprekken, afhankelijk van je noden en je verhaal.

Als we antwoord krijgen op bovenstaande vragen, en we hebben een idee van de moeilijkheden en willen meer informatie krijgen hierover, dan kan het diagnostisch proces opgestart worden.
Een diagnostische fase kan bestaan uit het afnemen van testen of testbatterijen, een intelligentie-onderzoek, een onderzoek naar het cognitief functioneren, een diagnostisch interview, een interview met de ouders, het invullen van een vragenlijst, …

Vaak geldt hoe complexer de diagnose, hoe meer stappen er nodig zijn om te komen tot een correctie diagnostiek. In de submenu kan je meer informatie terugvinden, over het diagnostisch proces bij verschillende problematieken.

Het doel van het stellen van een diagnose, is kijken welke oplossingen of handvaten kunnen werken voor jou. De uiteindelijke doelstelling is bekijken wat werkt in jouw specifiek geval. Een diagnose op zich biedt niet hét antwoord of dé oplossing, psychotherapie kan wel helpen om mogelijke antwoorden, oplossingen of copingstrategieën die voor jou werken, te ontdekken.

Comorbiditeit

De huidige manier van diagnosticeren binnen de psychologie en psychiatrie is niet perfect. Sommige mensen ondervinden problemen en moeilijkheden, en krijgen op een gegeven moment in hun leven een diagnose toegekend. Het is een illusie om te geloven dat één diagnose onze problemen kan samenvatten, op die manier ontkent men de complexiteit van de menselijke psyche. In de praktijk observeren we bijgevolg dat 35% van de volwassenen tussen de 18 en 65 jaar oud, gedurende hun levensloop meer dan één psychiatrische diagnose toegekend krijgt. Het principe dat men meer dan één diagnose toegekend krijgt, wordt binnen de geneeskunde comorbiditeit genoemd.

Comorbiditeit is eerder een falen van het diagnostisch classificatiesysteem. Psychische problemen zijn complex en hangen samen met elkaar. Een psychisch probleem staat niet op zich, maar ontstaat vaak in interactie met de omgeving. Daarom dat psychodiagnostiek een complex gegeven is.

De focus bij IPO Antwerpen ligt eerder op wat het betekent voor jou om bepaalde moeilijkheden in je leven te ervaren. Een diagnose kan je voor een deel vastleggen, kan stigmatiserend werken, terwijl het uiteindelijk belangrijk is om te ontdekken wat de mogelijkheden voor jou zijn, gegeven een bepaalde problematiek.

Neurochemisch vs. Psychologisch

Een misvatting is dat een aandoening die neurologisch of neurochemisch is, “echt” zou zijn, en een aandoening die psychologisch is, niet. Voor de geestelijke gezondheidszorg geldt nog steeds het stigma, dat “de ziekte maar in je hoofd zou zitten”, terwijl dit natuurlijk niet zo is.

De geneeskunde, de psychiatrie en de psychologie zijn erg complexe disciplines. Sommige medische problemen zijn eenvoudig te verhelpen, maar anderen zijn veel complexer. Er is een wisselwerking tussen het fysiologische en het psychologische en daarnaast zijn we onderworpen aan invloeden vanuit de omgeving.

Zo zien we dat stress bijvoorbeeld kan zorgen voor fysiologische klachten zoals o.a. rugpijn en hartkloppingen. Deze rugpijn is “echt” en als we de oorzaak kennen, bijvoorbeeld “stress”, dan kunnen we hiermee aan de slag.

Beschrijvende vs. Verklarende diagnostiek

Een beschrijvende diagnostiek beschrijft een aantal kenmerken of symptomen en zet ze onder één noemer. Een verklarende diagnose biedt een verklaring voor waarom een aantal symptomen voorkomen en zegt iets over de oorzaak.

Momenteel staat de wetenschap nog niet zover dat we van elke aandoening de oorzaak weten. Belangrijker dan te weten waar een aantal symptomen vandaan komen, is te weten hoe we er best mee omgaan en welke aanpak het beste werkt in jouw specifiek geval.

Faire diagnostiek

Faire diagnostiek houdt in dat ongeacht je afkomst, de testresultaten representatief zouden moeten zijn voor het te meten construct. In realiteit weten we dat dit vaak niet het geval is. Een lage testscore kan effectief wijzen op hetgeen de test tracht te meten, maar een lage testscore kan ook een oorzaak hebben van een andere aard. Als diagnosticus is het nodig om hier oog voor te hebben, en om de context telkens in rekening te brengen.

Context en interactie

Psychische klachten of problemen staan niet altijd op zich, maar ontstaan in interactie met de sociale omgeving. Daarom wordt er binnen het diagnostisch proces gekeken naar de familiale en ruimer socio-economische context.

Vandaag de dag leven we in een prestatiemaatschappij. We kunnen onszelf pas als gelukkig bestempelen, als we de perfecte partner hebben, de perfecte woonst, de perfecte job, als we reizen kunnen maken en een voldoende groot sociaal netwerk kunnen opbouwen. We voelen ons gefaald als we merken dat dit niet haalbaar is. Depressieve gevoelens, kunnen bijvoorbeeld een gevolg zijn van de ruimere maatschappelijke context. Eetstoornissen, zijn hier ook een goed voorbeeld van.

Daarnaast hebben psychologische klachten zoals o.a. depressieve gevoelens, vaak iets te maken met het particuliere leven van de cliënt. Als er een aantal dingen niet goed lopen in je leven, kan dit invloed hebben op je psychisch functioneren, je gedachten, je emoties, je gedrag.

Binnen psychotherapie is het de bedoeling om de kaart van ons psychisch functioneren voor een deel bloot te leggen. We worden ons meer bewust, van waarom we bepaalde dingen doen, denken en voelen en kunnen vandaaruit opzoek naar handvaten en een goede coping.

Iedere cliënt is uniek

Een diagnose kan ons helpen om beter te begrijpen wat er aan de hand is. We kunnen steun vinden bij personen die dezelfde moeilijkheden ervaren. Toch zal een diagnose, niet hét antwoord en dé oplossing bieden waar we naar op zoek zijn.

Een diagnose kan beschrijvend of verklarend werken, maar daarnaast ook stigmatiserend. Een diagnose kan ons vastzetten en een imaginaire barrière creëren.
De vraag die we telkens kunnen stellen, is wat een diagnose betekent in het particuliere leven van een cliënt.

“De concentratiestoornis van mijn kind, is anders dan die van zijn klasgenootje.”
“Voor mij houdt CVS in, dat ik elke middag nood heb aan 2 uur middagrust.”
“Autisme hebben betekent niet dat ik niet verder kan studeren. Voor mijzelf weet ik dat ik extra nood heb aan structuur en ondersteuning van mijn ouders en de school.”
“Leven met een bipolaire stoornis, zorgt elke dag voor uitdagingen. Op een gegeven moment was het nodig, dat ik mijn verwachtingen bijstelde. Ik heb meer rust nodig dan de anderen om mij heen. Het zal altijd een uitdaging vormen om een goed evenwicht te vinden tussen voldoende rust en een goede levenskwaliteit.”

Wat betekent het hebben van een bepaalde diagnose is jouw leven? Eenzelfde diagnose is toch anders bij verschillende personen. Een diagnose hebben, mag jou op zich niet limiteren. De moeilijkheden die in jouw specifiek geval samengaan met jouw diagnose, kunnen zorgen voor extra uitdagingen en moeilijkheden. Deze moeilijkheden kunnen we binnen psychotherapie identificeren. Het is essentieel om je noden te leren identificeren, en naar oplossingen en handvaten te kijken. Omdat iedereen uniek is, zijn deze voor iedereen anders.